پرسش : چه فایده‏اى در وجود امامى است که حافظ شرع وملّت نبوده واجراى احکام الهى نمى‏کند؟
پاسخ : گاهى سؤال مى‏شود: اگر قرار است که امام در پشت پرده غیبت باشد وبر کسى ظاهر نگردد ونیز متولى اقامه حدّ وتنفیذ حکم نگردد ومردم را به حقّ وجهاد با دشمن دعوت نکند، چه فایده‏اى در وجود اوست.
1 - غیبت امام به جهتى از ناحیه ما مى‏باشد، ولذا در ظهور او نیز عملکرد ما دخیل است.
2 - در عصر غیبت هرگز حدود الهى وتنفیذ احکام ودعوت به حق وجهاد با دشمنان تعطیل نمى‏گردد، بلکه بنابر توکیل عام از جانب امام زمان (ع) این امور به فقها واگذار شده است.
3 - امام گرچه غایب است ولى نسبت به احکام کلّى جنبه نظارتى داشته وحافظ مجموعه شریعت است. ولذا در صورتى که اجماعى بر خلاف حق تشکیل شود دخالت کرده والقاى خلاف مى‏نماید.
4 - وجود امام آن گونه که در جاى خود گفته شد واسطه فیض الهى وعلت غایى خلقت است، وبدون او زمین مضطرب خواهد شد، ولذا او واسطه تکوین نیز مى‏باشد.
5 - امام، گرچه از انظار عموم مردم غایب است ولى نسبت به نفوس قابل هدایت باطنى دارد، او هر نفسى را که قابل هدایت ببیند از راه باطن او را به حقّ وحقیقت رهنمون خواهد ساخت.

پرسش : برهان تجلّى اعظم چگونه بر وجود امام زمان‏علیه‏السلام دلالت دارد؟
پاسخ : از جمله ادلّه عقلى که بر وجود امام زمان (ع) استدلال کرده‏اند برهان تجلّى اعظم است. وتقریر آن چنین است:
الف. تجلیّات که همان ظهورات است در قرآن وروایات به آن اشاره شده است، آنجا که خداوند مى‏فرماید: «کُلُّ یَوْمٍ هُوَ فِى شَأْنٍ»؛ «هر روز خداوند در شأنى است.»( سوره الرحمن، آیه 31)
ب. این تجلیات وظهورات، انفطار موجودات از ذات واجب‏الوجود است که همگى به نحو قیام فعل به فاعل به او قائمند.
ج. اسماى الهى معرّف صفات جمالى وجلالى ذات اقدس حقّند، واین اسما به اعتبار جامعیّت برخى بر برخى دیگر، فضیلت وبرترى دارند.
د. وجود اسم اعظم خداوند تجلّى اعظم لازم دارد که همان انسان کامل است که فردى از او شایسته‏تر نیست. وآن مظهر اَتَمّ وکعبه کلّ ومظهر اسم اعظم الهى در این زمان، خاتم اولیا حضرت مهدى (ع) است، ودیگر ابدال واوتاد کُمّل وآحاد وافراد غیر کمّل به فراخور حظّ ونصیبشان از تحقّق به اسماى حُسنا وصفات علیاى الهیه، به آن مرکز دایره کمال، قرب معنوى انسانى دارند.

پرسش : برهان واسطه در فیض چگونه بر وجود امام زمان‏علیه‏السلام دلالت دارد؟
پاسخ : فلاسفه براى عالم، چهار مرحله ذکر کرده‏اند: عالم ربوبى، عالم عقل، عالم مثال، وعالم طبیعت. ونیز آنان به عقول ده‏گانه معتقدند که خداوند علت فاعلى وقریب عقل اول وعقل دوّم معلول عقل اوّل وهمچنین... ودر نهایت عقل دهم، علت فاعلى بر عالم مثال، وعالم مثال نیز علت عالم طبیعت وماده است، زیرا عالم، عالم اسباب ومسبّبات است وخداوند این نظام را بر اساس آن بنا نهاده است.
حال اگر کسى سؤال کند که چرا خداوند مستقیماً وبدون واسطه، عالم طبیعت را ایجاد نکرده است؟ در جواب مى‏گوییم به جهت آنکه بین عالم ربوبى وعالم مادّه سنخیّت وجود ندارد ولذا عوالم مختلف را به جهت برقرارى سنخیّت بین عالم ربوبى وعالم ماده وطبیعت، آفرید. از میان موجودات عالم مادّه، تنها انسان است که با عالم مثال سنخیّت دارد، وبراى ایجاد سنخیّت کامل، احتیاج به انسان کامل است، زیرا او واسطه فیض بر مجموعه انسان‏هاى دیگر است. ودر این زمینه فرقى بین فیض تکوین وتشریع نیست.

پرسش : برهان عنایت چگونه بر وجود امام زمان‏علیه‏السلام دلالت دارد؟
پاسخ : یکى از براهینى که بر وجود امام زمان (ع) استدلال مى‏شود برهان عنایت است.
عنایت در لغت به معناى اراده وقصد است ودر اصطلاح، تعریفات گوناگونى براى آن شده است.
شیخ اشراق مى‏گوید: «عنایت، احاطه حق تعالى به چگونگى نظام کلى وبه آنچه که تمام این مجموعه بر آن است مى‏باشد...».( اللمحات، سهروردى، ص 166)
فخر رازى مى‏گوید: «عنایت، یعنى علم خداوند به اینکه اشیا به چه حالتى باشند تا بر بهترین وکامل‏ترین وجه واقع شوند».( المباحث المشرقیة، ج 2، ص 516)
صدرالمتألهین مى‏گوید: «نظام معقول که نزد حکما عنایت نام دارد، مصدر همین نظام موجود است، پس این عالم موجود، در نهایت خیر وفضیلت ممکن است».( الحکمة المتعالیة، ج 7، ص 111)
وجوب وجود امام را از طریق برهان عنایت به دو بیان مى‏توان تقریر کرد:
1 - آفرینش هستى بهترین ونیکوترین نظام ممکن است. لازمه این گفتار، لزوم وجود امام در آفرینش است، وگرنه نظام، احسن نخواهد بود. لذا به همان دلیل وبرهانى که تکلیف وبعثت ضرورت دارد، وجود مستمر امام نیز ضرورت دارد.
2 - خداوند براى کمال‏یابى هر موجودى که در این عالم رنگ هستى مى‏گیرد همه نوع ابزار ضرورى وغیرضرورى را در اختیارش گذاشته تا به کمال برسد، چگونه ممکن است انسانى که در دامان همین طبیعت است از این قانون استثنا شده وارتقاى معنوى او نادیده گرفته شود.

برهان لطف چگونه بر وجود امام زمان‏علیه‏السلام دلالت دارد؟
پاسخ : در تقریر برهان لطف بر وجود امام زمان (ع) ابتدا به مقدماتى اشاره مى‏کنیم:
1 - به یک جهت لطف به دو قسم تقسیم مى‏شود:
الف. لطف محصّل: لطفى که با آن، مکلّف به اختیار خویش طاعت را بر مى‏گزیند.
ب. لطف مقرّب: لطفى که مکلف با آن، به انجام واجبات نزدیک‏تر واز ارتکاب محرمات دور مى‏شود.
2 - متکلمان عدلیّه اعم از امامیه و معتزله، لطف را بر خداوند واجب مى‏دانند، زیرا او بندگان خود را عبث وبیهوده نیافریده است، لذا هر چه را که در رسیدن آنها به هدف مؤثّر است باید انجام دهد که از آن جمله لطف است.
قاعده لطف مقرّب ایجاب مى‏کند که در میان جامعه امامى باشد که محور حقّ بوده وجامعه را از خطاى مطلق باز دارد. از همین رو است که مى‏گوییم: اجماع حجّت است. قاعده لطف اقتضا مى‏کند که رئیسى در میان مردم باشد، رئیسى که نمى‏تواند نسبت به جامعه بى‏تفاوت باشد، تا اگر همه جامعه به بیراهه رفتند آنها را هدایت کند ونگذارد که امت، اجتماع بر باطل کنند.